قلم، برای زندگی، شکوه می‌بخشد و جاودانگی!

 

عزیز احمد حنیف عضو انجمن گهیځ

نویسندگی یک فنی است که از یک‌ طرف به توانایی‌ های درونی و از جانب دیگر به ذوق و سلیقه و در عین زمان، به شیفتگی و دلبستگی نویسنده بر ارائه یک موضوع، بر می‌گردد.

کاربرد واژه‌های زیبا، روانی در ترکیب جملات، شیوایی و رسایی در بیان مطلب، استفاده از فنون ادبی و تصویر پردازی یک رویداد برای مخاطب، نویسنده را کمک می‌کند تا سخن‌اش تأثیرگذارتر بر خواننده باشد.

جملاتی که یک پاراگراف را شکل می‌دهند برای اهل قلم، همچون دانه‌های مروارید اند که در رشته‌ای مخصوص کنار هم قرار می‌گیرند؛ هر قدر که دانه‌های مروارید، زیباتر در کنار هم قرار داده شود به‌همان اندازه در برابر چشم صرافان گوهرشناس در بازار دانش و هنر، ارزش و بهایش بالاتر می‌رود.

قلم، به‌سان زبان، یک رسانه است؛ اما متفاوت از هر رسانه‌ی دیگر! زمانی‌که می‌خواهیم یک مطلب را از طریق زبان برای مخاطب بازگو کنیم، فرصت کمتر داریم تا روی کاربرد واژه‌ها و جمله‌ها غور و دقت کنیم اما وقتی می‌خواهیم مطلبی را از طریق قلم برای خواننده پیشکش کنیم، به راحتی می‌توانیم در کاربرد واژه‌ها و جملات دقت کنیم و سخن خود را با زیبایی‌های ادبی آراسته بسازیم.

زبان و قلم دو رسانه‌ای است که خداوند متعال آن ها را برای انسان‌ها داده است تا از این طریق در روابط و تعاملات زندگی اجتماعی میان هم بهره ببرند؛ از همین‌جاست که انسان از منظر دین مقدس اسلام، در برابر هر آنچه که می‌گوید و یا می‌نویسد به پیشگاه الله متعال مسؤول و پاسخگو است.

خداوند –جل جلاله- در قرآن کریم سوره‌ ای را به‌ نام قلم نام گذاشته است و در آغاز آن «به‌قلم و آنچه که ملایکه‌ها (از اعمال نیک و زشت بنی آدم) می‌نویسند سوگند یاد کرده است».

همانگونه در آیات آغازین سورۀ علق که برای اولین بار از آن‌سوی آسمان‌ ها به پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وسلم فرود آمد از واژه‌های «إقرأ»، «علم» و «قلم» نام برده شده و این واژه‌ها به جهان آفرینش و به‌ویژه خلقت انسان پیوند داده شده است.

عبدالرحمن جامی در بیت معروفی، معنای حدیث پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه وسلم را که اولین ماده آفرینش قلم را معرفی فرموده، به تصویر کشیده است:

اولین زاده قدرت قلم است

که ز نوکش دو جهان یک رقم است

اهمیت قلم در این است که تمام تعاملات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و خلاقیت‌های علمی، هنری و تمدنی، با قلم گرِه خورده است. امروزه دیده می‌شود که قراردادهای شخصی، معاهدات بین المللی، قوانین کشورها، راهبردهای استراتیژیک در مؤسسات از سطوح پایین تا بالا همه از طریق قلم انجام می‌شود.

تراوش‌ های ذهنی از طریق قلم است که انسان‌ها را از طریق پیام‌ها و نوشته‌ های سازنده‌ی شان ماندگار می‌سازد؛ وقتی به شخصیت‌های بزرگ تاریخ نگاه می‌کنیم دو طایفه پیش روی چشم ما متجلی می‌شود: یکی پادشاهان و کشورگشایان نامدار که با لشکر کشی‌های بزرگ، شهرها و اقلیم‌ها را فتح کردند و دوم دانشمندان، شعرا و نویسندگانی که با آثار علمی شان در قلب ملت ‌ها برای خود جا باز کرده اند.

سید سلیمان ندوی در سفر تاریخی‌ای که در سال ۱۹۳۳میلادی همراه با علامه اقبال به‌ شهر کابل داشت، ضمن سخنرانی‌ای که در مراسم یک ضیافت از سوی انجمن ادبی کابل داشت، به حفظ و تقویت پیوندهای تاریخی افغانستان و هند از راه پیوندهای فرهنگی تأکید ورزید.

او گفت: سال هاست که صدای سُم اسپ‌های لشکریان سلطان محمود غزنوی و شهاب الدین غوری، خاموش گردیده است اما صدای آهنگ‌های غزلیات دل‌انگیز سنایی غزنوی و مولانا جلال الدین بلخی هنوز گوش‌ها را می‌نوازد و بر فضای این دو کشور پیچیده است.

علامه اقبال در سخنرانی تاریخی‌اش در انجمن ادبی کابل که شخصیت‌های فرهنگی‌ای بزرگی مانند: قاری عبدالله خان بختیانی، ملک الشعراء بیتاب، محمد ابراهیم خلیل، دستگیر خان مهمند، خلیل الله خلیلی، عبدالهادی داوی، عبدالحی حبیبی، قیام الدین خادم، سید قاسم رشتیا و غیره در آن حضور داشتند، روی رشد ادبی در افغانستان تأکید کرد و گفت: مسؤولیت شعرا و فرهنگیان افغانستان در ساختار ملت بزرگ این کشور، حفظ اتحاد و همبستگی، کمتر از مسؤولیت رجال دولتی نیست. او می‌گوید:

شاعر اندر سینه ملت چو دل

ملتِ بی شاعری انبار گِل

نقطه دیگری که در باب اهمیت و نقش قلم در زندگی انسان‌ها باید به آن اشاره شود، این است که هر تمدنی بر چند عنصر یا رکن اساسی استوار می‌باشد که از آن‌جمله، سیاست، اقتصاد، ادب، هنر، اخلاق، عقیده و فرهنگ اجتماعی است.

نقش قلم در رشد و سمت و سو دهی عناصر فوق تأثیر مستقیم و سازنده خود را دارد. روابط فرهنگی از طریق آثار قلمی است که پیوند میان ملت‌ها و نسل‌ها را بر اساس ارزش‌های انسانی برقرار می‌سازد و آن را حفظ می‌کند.

زندگی انسان، با فرود و فرازی، یک روز به‌پایان می‌رسد؛ کسانی که با کتاب و قلم زندگی شان را به‌سر می‌رسانند، نسبت به کسانی‌که به کسب مادیات و ثروت و دولت تلاش می‌ورزد، زندگی زیباتر، آرامتر و جاودانه‌تر دارند. انسان‌هایی که می‌خواهند بعد از مرگ شان زنده باشند، با آثار قلمی خود می‌توانند در دل ملت‌ها و نسل‌های بعدی برای خود جا باز نمایند و نام نیکوی آن ها بر دفتر تاریخ، جاودانه شود. استاد خلیلی مرحوم می‌گوید:

مرد نمیرد به مرگ، مرگ از او نام جست

نام چو جاوید شد مردنش آسان کجاست

همانگونه که قلم در حیات فردی انسان تأثیر مستقیم دارد، در زندگی اجتماعی نیز نقش سازنده‌ی خود را می‌تواندن ایفا کند.

حافظ سخن بگوی که بر صفحه جهان

این نقش مانَد از قلمت یادگارِ عمر